Küresel ve askeri örgütler nelerdir ve kuruluş amaçları nelerdir?

Sizden gelen soru:

Küresel ve askeri örgütler nelerdir ve kuruluş amaçları nelerdir?

Cevap:

Küresel yani uluslararası örgütleri 4 ana başlık altında toplamak mümkündür. Bu başlıklar;

1. Siyasi Örgütler
2. Askeri Örgütler
3. Ekonomik Örgütler
4. Çevre Örgütleri

Aşağıdaki resimde sıralamayı daha detaylı bir şekilde görebilirsiniz.

Siyasi Örgütler

Birleşmiş Milletler

Birleşmiş Milletler’in kuruluş amacı, İkinci Dünya Savaşı’nı kazanan ülkeler tarafından savaş sonunda ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları çözmektir. Bunun üzerine dünyada barış ve güvenliği sağlamak amacıyla 51 ülke bir araya gelerek 24 Ekim 1945 yılında Birleşmiş Milletleri kurdular. Türkiye Birleşmiş Milletler’in kurucu üyeleri arasında yer almaktadır.

Üye ülkelerden ABD, Çin, Rusya, Fransa ve İngiltere alınan kararlarda veto hakkına sahiptirler. Bu ülkelerin onay­lamadığı kararlar yürürlüğe girmez. BM’ye üye olmayan ülkeler Tayvan, Vatikan ve İsviçre’dir

BM’nin 6 ana birimi vardır. Bunlar :

1- Genel Kurul

Bir tartışma ve karar organıdır. Üye devletlerin bir oy hakkı vardır. Kararları, hiçbir ülkeyi bağlayıcı nitelikte değildir. Yılda bir kez toplanır.

2- Güvenlik Konseyi

Barış ve güvenliğin sağlanmasında asıl etkili olan birimdir. Daimi 5 ( ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve Rusya Federasyonu ), toplam ise 15 üyeden oluşur. Daimi üyelerden herhangi birinin veto ettiği bir durumda karar alınamaz. Kararları üye ülkeleri bağlayıcıdır

3- Ekonomik ve Sosyal Konsey

54 üyeden oluşur. Ekonomik konularda Genel Kurula yardımcı olmak için kurulmuştur.

4- Uluslar arası Adalet Divanı

15 üyeden oluşur. Merkezi, Hollanda’daki Lahey şehrindedir. Ülkeler arasındaki hukuki anlaşmazlıklarda görüş bildirmekle yetkilidir.

5- Genel Sekreterlik

BM’nin en üst idari birimidir. BM’nin idari işlerini yürütmekle görevli olan genel sekreter aynı zamanda resmi arabuluculuk yetkilerine de sahiptir.

6- Vesayet Konseyi

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sömürge topraklarıyla ilgilenmek için kurulmuştur. Günümüzde rolü azalmıştır.

1. Yardımcı organları:
2. UNESCO ( BM Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü)
3. WHO ( Dünya Sağlık Örgütü )
4. FAO ( BM Gıda ve Tarım Örgütü )
5. ILO ( Uluslar arası Çalışma Örgütü )
6. UNİCEF ( BM Çocuklara Yardım Fonu )
7. IMF ( Dünya Para Fonu )

Askerî Örgütler

NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü)

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rusya’ya karşı ABD’nin desteğini alarak Avrupa’nın güvenliğini sağlamak için kurulmuş siyasi ve askerî bir örgüttür. NATO 9 Nisan 1949 tarihinde Washington’da kurul­muştur. Bu ülkeler­den herhangi birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ve güvenliği tehlikede olduğunda veya üye ülkelerden birine yapılan saldırıda tüm üye ülkelerin birlikte hareket etmesi kararlaştırılmıştır. Türkiye bu örgüte 1952 yılında üye olmuştur

Ekonomik Örgütler

OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü)

Dünya petrol rezervlerinin 2/3’üne sahip olan 5 ülke tarafından 1960 yılında Bağdat’ta kurulan bir konfederasyondur. Kurucu ülkeler Suudi Arabistan, İran, Kuveyt, Irak ve Venezuela’dır. Bu ülkeler aynı zamanda yeni ülkelerin kuruluşa katılmasında veto hakkına da sahiptirler. Katar, Libya, Endonezya, Ekvador, Birleşik Arap Emirlikleri, Cezayir, Nijerya, Gabon ve Angola OPEC’e sonradan katılmışlardır.

OPEC, petrol fiyatlarının ve üretim miktarlarının belirlenmesinde etkin bir role sahiptir. Alınan karar­ların üye ülkeler tarafından uygulanması konusunda herhangi bir yaptırım bulunmamaktadır.

IMF (Uluslararası Para Fonu)

IMF 1947 yılında fiili olarak çalışmalara başlamıştır.

IMF ortaya çıkabilecek kısa vadeli ödeme güçlük­leri için devletlere kredi vererek dünya ticaretinin can­lılığını korumayı hedefler.

2007 yılında Sırbistan Karadağ’ın katılımı ile IMF’ye üye ülke sayısı 185 olmuştur. IMF’nin amaçları şunlardır

1. Dünya para meselelerinin çözülmesi için ülkeler arasında iş birliği sağlamak

2. Dünya ticaretinin dengeli şekilde gelişmesini sağlaya-rak üye devletlerin istihdamını arttırmak ve yüksek büyüme hızına ulaşmasına imkân hazırlamak

3. Ülkelerin ödeme güçlüğü çekmemesi için gerekli çözümler üretmek

4. Devalüasyonlara engel olmak

IMF, bilançoları fazla veya açık veren ülkelere müdahale etme imkânına sahiptir. Bunu Guvenörler Heyeti aracılığı ile yapar. Guvernörlerin oy hakkı üye ülkelerin oy gücüyle sınırlıdır. Bu heyete her ülke işti­rak ettiği sermaye ile orantılı oy hakkına sahiptir. Buna göre en fazla oy hakkına sahip ülke, sermayesi ile orantılı olarak ABD’dir. IMF her ülkeye hissesinin % 25’i oranında kredi vermekle mükelleftir. Türkiye, IMF’ye 1947 yılında üye olmuştur.

Dünya Bankası

Dünya Bankası, II. Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD) adıyla kurulmuş, 1947 yılında Birleşmiş Milletler’in özerk uzman kuruluşlarından biri olma özelliği kazanmıştır.

Günümüzde 181 ülke Dünya Bankasının üyesidir. Türkiye’nin sermayedeki payı ve oy gücü % 0,5 düzeyindedir.

Dünya Bankası Guvernörler Kurulu, İcra direktörleri Kurulu, Başkanlık organları tarafından yönetilmektedir. Guvernörler Kurulu, üye devletlerin atadıkları birer guvernör ve vekilinden oluşmakta ve yılda bir kez toplanmaktadır. İcra Direktörleri Kurulu, iki yıl için görevlendirilen 24 üyeli ve sürekli karar organıdır.

OECD (Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü)

1946 yılında kurulan Avrupa Ekonomik İş Birliğinin temelleri üzerine 14 Aralık 1960 yılında imzalanan Paris Antlaşması ile kurulmuştur. Örgütün başlıca amaçları şu şekilde sıralanabilir:

1. Gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere tüm üye ülkelerde halkın yaşam standardını iyileştirmek, geliş-meyi sağlayan ekonomik politikalara destek vermek

2. İşsizliğin ortadan kaldırılmasını sağlamak

3. Ülkeler arasında ayrım gözetmeden dünya ticaretinin geliştirilmesine destek vermek

Çevre Örgütleri

GREENPEACE

Dünya çapında çevre olaylarına duyarlılığı artırmak için 1971 yılında kurulmuştur. Çalışmalarını bağımsız olarak yürütebilmek için devletlerden, şirketlerden ya da siyasi partilerden bağış ve sponsorluk kabul etmez; tüm çalışmalarının kaynağını sadece bireylerden aldığı maddi ve manevi destek oluşturur.

Greenpeace (Grinpiis) yaptığı çalışmalarda bilimsel veri ve kaynakları esas alır, şiddete başvurmaz ve çalış­malarını basın yoluyla gündeme getirerek kamuoyu ile paylaşır.

1992 yılında Türkiye ofisini açarak ülkemizde de faaliyetlerini sürdürmektedir.

Greenpeace’in başlıca çalışma alanları şunlardır:

1. İklim değişikliğini durdurabilmek için fosil yakıtların kademeli olarak sonlandırılması ve
yenilenebilir enerjilerin teşvik edilmesi,

2. Ticari amaçlı balina avının kontrol altına alınması,

3. Nükleer silahlanma ve nükleer kirliliğe son verilmesi,

4. Küresel ısınmanın durdurulması,

5. Zehirli kimyasalların ortadan kaldırılması,

6. Okyanus ve ormanların korunması,

7. Savaşların önlenmesi şeklinde belirlenmiştir.